ZNACZENIE KARMIENIA PIERSIĄ W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH
ZNACZENIE KARMIENIA PIERSIĄ W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH
Wojna, kataklizmy naturalne, takie jak trzęsienia ziemi czy powodzie, wywracają do góry nogami życie osób nimi dotkniętych. Tracą dach nad głową, jedzenie, wodę, poczucie bezpieczeństwa, etc., a niejednokrotnie zdrowie lub życie swoje lub swoich bliskich. O ile dorosły człowiek jest z reguły w stanie wytrwać przez określony czas bez jedzenia i picia, a nawet długi czas żywiąc się poniżej swoich potrzeb, jedząc to do czego akurat ma dostęp, o tyle maleńkie dzieci, a zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia, do prawidłowego rozwoju i do przeżycia potrzebują pokarmu dostosowanego do ich potrzeb. Jest nim mleko kobiece albo odpowiednie mleko modyfikowane (w przypadku niemowląt poniżej 6. miesiąca życia – tzw. preparat do początkowego żywienia niemowląt/mleko początkowe lub jego specjalistyczny odpowiednik).
Z niniejszego wpisu dowiesz się zwłaszcza, dlaczego karmienie piersią ratuje życie w sytuacjach kryzysowych, czy stres uniemożliwia karmienie piersią oraz jak możesz wspierać karmienie piersią i matki karmiące w sytuacjach kryzysowych.
Karmienie piersią czy sztuczną mieszanką - jakie znaczenie ma sposób karmienia niemowlęcia w czasie sytuacji kryzysowych?
Ogromne. Chyba każdy z nas, a na pewno każdy rodzic, w tym zwłaszcza rodzice karmiący swoje dzieci mlekiem modyfikowanym, widzi już oczyma wyobraźni potencjalne problemy i niedogodności związane ze sztucznym karmieniem w czasie wojny.
Pomijając już same trudności w dostępie do sztucznego mleka, z reguły konieczny jest jeszcze dostęp do czystej wody i prądu, żeby to mleko, jak i akcesoria do jego podawania, móc bezpiecznie przygotować. W przypadku konieczności częstego przemieszczania się z pewnością jest to nie lada wyzwanie…
A teraz spójrzmy na tę samą sytuację oczyma matki karmiącej piersią*. Nie tylko, że ma ona pokarm dla swojego dziecka przy sobie i może je nakarmić w zasadzie w każdej chwili i miejscu, bez potrzeby odmierzania, dodawania wody, grzania i przygotowywania akcesoriów, etc., to na dodatek jest to najlepszy pokarm, w pełni dostosowany do potrzeb jej dziecka, będący nie tylko pożywieniem, ale i „lekarstwem”, chroniąc dziecko przed infekcjami (szerzej zob. np. tutaj). Karmienie piersią zapewnia dziecku bliskość i poczucie bezpieczeństwa, tak potrzebne zwłaszcza w czasie sytuacji kryzysowych, takich jak np. wojna… Korzystnie wpływa również na matkę, w tym na jej stan psychiczny, łagodząc stres i pomagając się odprężyć [1].
Należy pamiętać, że w sytuacjach kryzysowych najmłodsze dzieci znajdują się w grupie najwyższego ryzyka niedożywienia, infekcji i zgonu [2]. Szczególnie narażone są niemowlęta niekarmione piersią, z uwagi na brak dostępu do odpowiednich higienicznych warunków przygotowania mleka modyfikowanego [3, 4]. Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym mają o wiele częściej biegunkę [5], która razem z infekcjami dróg oddechowych stanowi najczęstszą przyczynę zgonów, którym można byłoby zapobiec w sytuacjach kryzysowych [4].
Tymczasem karmienie piersią dosłownie ratuje życie dzieci w sytuacjach kryzysowych [4].
- Szacuje się, że można byłoby uniknąć połowy wszystkich przypadków biegunki i jednej trzeciej przypadków infekcji dróg oddechowych, gdyby wszystkie dzieci były karmione piersią. Ochrona związana z karmieniem piersią jest silniejsza, jeżeli dzieci są karmione zgodnie z zaleceniami WHO i UNICEF, co oznacza rozpoczęcie karmienia piersią w ciągu godziny od urodzenia, wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka i kontynuowanie karmienia piersią do 2 lat lub dłużej [4]. Stosowanie mleka modyfikowanego - nawet jeżeli kontynuuje się częściowe karmienie piersią - zwiększa ryzyko infekcji układu oddechowego i przewodu pokarmowego, nawet przy zachowaniu standardów higienicznych [6].
| Wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka i kontynuowanie karmienia piersią do 2 lat i dłużej, jest najskuteczniejszą interwencją zapobiegającą zgonom dzieci poniżej piątego roku życia [4]. |
Ale jak tu karmić, powiecie, w czasie bombardowania? Czy cała ta tragiczna sytuacja, stres, wyczerpanie, często niedożywienie matki nie skutkują automatycznie utratą przez nią pokarmu? Czy w ogóle można karmić piersią w takich warunkach??
Można, choć oczywiście wszystko zależy od konkretnej sytuacji, w tym zwłaszcza, czy mama ma doświadczenie w karmieniu piersią, czy potrzebuje pomocy lub wsparcia. Na szczęście jednak, wbrew różnym mitom, nie jest tak, że stres i wyczerpanie automatycznie uniemożliwiają karmienie piersią, powodując wysychanie czy psucie się mleka [2, 5, 7, 8] … Mogą natomiast spowolnić wypływ mleka, a w konsekwencji – z powodu rzadszego przystawiania dziecka do piersi - skutkować spadkiem jego produkcji (sam stres nie wpływa na produkcję mleka) [1, 4, 7, 9, 10], z reguły jest to jednak sytuacja tymczasowa, której można zaradzić poprzez częste przystawianie dziecka do piersi [1, 5, 8]. Udzielając pomocy warto o tym pamiętać i zachęcać matkę do karmienia piersią [10]. Również niedożywione matki mogą karmić piersią, a jedynie skrajnie niedożywione kobiety (co stanowi tylko ok. 1% tych kobiet) mogą odczuwać zmniejszoną podaż mleka [1].
W związku z powyższym nie powinno dziwić, że w materiałach dotyczących żywienia niemowląt i małych dzieci w sytuacjach kryzysowych kładzie się duży nacisk na karmienie piersią, podkreślając jego walory i zachęcając matki (w ulotkach dla matek) oraz osoby je wspierające (ulotki dla osób udzielających wsparcia) do takiego właśnie sposobu karmienia dziecka (zob. materiały zamieszczone na stronie [11]).
Warto wiedzieć, że możliwy – a w sytuacjach kryzysowych bardzo pożądany i zalecany - jest powrót do karmienia piersią przez matki, które przestały karmić swoje dzieci lub przez kobiety, które kiedyś karmiły piersią (tzw. relaktacja), jak również wywołanie laktacji u kobiet, które nigdy nie karmiły piersią, w tym u matek adopcyjnych (tzw. laktacja indukowana). Czyż to nie jest niesamowite? Kobiece piersi zostały stworzone do karmienia😊. Jeżeli niemożliwe jest nakarmienie dziecka piersią przez matkę, zalecane jest karmienie piersią przez inną kobietę (tzw. wet-nursing), a w dalszej kolejności podanie dziecku odciągniętego mleka kobiecego. Dopiero na samym końcu – kiedy powyższe alternatywy nie są możliwe - znajduje się podanie odpowiedniego mleka modyfikowanego i to – uwaga – nie w butelce, ale w kubeczku, ponieważ kubeczki są łatwiejsze do czyszczenia. Karmienie sztuczną mieszanką jest więc ostatnim wyborem i warto o tym pamiętać, udzielając pomocy w sytuacjach kryzysowych. (por. OG-IFE [12], rozdz. 5.11 – 5.15, 6.23 i s. 47, 48) |
Jeżeli ktoś ma jeszcze wątpliwości co do znaczenia karmienia piersią w czasie sytuacji kryzysowej, jaką jest np. wojna lub kryzys uchodźczy, zachęcam do przeczytania wpisu na blogu Unicefu o wymownym tytule „Zwalczanie mitów o karmieniu piersią w Ukrainie”, autorstwa – uwaga – ojca dwójki dzieci karmionych piersią, z ramienia Unicefu wspierającego karmienie piersią w Ukrainie w 2015 r. [13] Kończąc ten wątek, dołączam do wciąż aktualnego apelu autora, aby rozpowszechniać jak najszerzej informacje o tym, że karmienie piersią jest najlepsze i najbezpieczniejsze dla dziecka, w tym zwłaszcza w czasie wojny, czy innej sytuacji kryzysowej oraz by wspierać karmienie piersią.
Jak możemy pomóc?
Dużo zależy od konkretnej sytuacji, w tym od tego, kim jesteśmy, co robimy (np. czy reprezentujemy organizację udzielającą pomocy humanitarnej, czy jesteśmy doradcami laktacyjnymi, czy „zwykłymi” obywatelami chcącymi pomóc, dziennikarzami, etc.) i gdzie jesteśmy (na terenie objętym sytuacją kryzysową, czy chcemy pomóc „z zewnątrz”), a także od rodzaju sytuacji kryzysowej (wojna, kryzys uchodźczy, etc.). We wszystkich tych przypadkach aktualna jest wskazówka: przede wszystkim nie szkodzić.
Oznacza to zwłaszcza postępowanie zgodne z międzynarodowymi wytycznymi dotyczącymi żywienia niemowląt i małych dzieci w sytuacjach kryzysowych (zwł. z OG-IFE [12]), jak również informowanie o nich społeczeństwa, np. poprzez wpisy w mediach społecznościowych.
- Warto zapoznać się ze stanowiskiem UNICEF i innych organizacji w sprawie ochrony żywienia matki i dziecka w związku z konfliktem w Ukrainie i kryzysem uchodźczym (pisałam o nim tutaj; tłumaczenia polskie, ukraińskie i inne opublikowano tutaj, a drugą wersję stanowiska można pobrać tutaj), w którym zwięźle wskazano zasady pomocy humanitarnej zgodne z wytycznymi międzynarodowymi.
W praktyce oznacza to m.in. że należy wspierać kobiety w karmieniu piersią, w tym zapewnić im dogodne ku temu warunki, odpowiednie pożywienie, a tam gdzie to potrzebne, profesjonalną pomoc laktacyjną.
- W Polsce bezpłatną pomoc laktacyjną dla ukraińskich mam oferują m.in. konsultantki i doradczynie laktacyjne (IBCLC, CDL) z PTKiDL – kontakt do nich można znaleźć na stronie PTKiDL tutaj. Warto o tym pamiętać i w razie potrzeby zaproponować taką pomoc, a nie automatycznie oferować mleko modyfikowane…
Zaniechajmy wysyłania darowizn mleka modyfikowanego i produktów pokrewnych, zostawiając kwestię sztucznego żywienia niemowląt i małych dzieci odpowiednim podmiotom (m.in. UNICEF, UNHCR), które postępują w tym zakresie zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi (zob. mój wpis na temat szkodliwości darowizn w sytuacji kryzysowej tutaj). Zamiast tego, można np. zaoferować wsparcie finansowe dla tych podmiotów, np. dla UNICEFu.
Informujmy i edukujmy (dotyczy to także „zwykłych” obywateli – entuzjastów karmienia naturalnego, jak również dziennikarzy) w temacie zalecanych praktyk żywieniowych niemowląt i małych dzieci oraz znaczenia karmienia piersią nie tylko w sytuacjach kryzysowych.
Międzynarodowe rekomendacje w zakresie żywienia niemowląt i małych dzieci (zob. szerzej [7]): · Wczesna inicjacja karmienia piersią (przystawienie dziecka do piersi w ciągu pierwszej godziny od porodu) · Wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka · Wprowadzanie, po szóstym miesiącu życia dostosowanych do wieku dziecka, bezpiecznych i odpowiednich pod względem odżywczym pokarmów uzupełniających · Kontynuowanie karmienia piersią przez 2 lata i dłużej.
|
Promujmy i wspierajmy karmienie piersią oraz działajmy na rzecz jak najpełniejszej ochrony karmienia piersią, niezależnie od tego, czy jest wojna, powódź lub inna sytuacja kryzysowa, czy nie. Karmienie piersią jest najlepszym, bo optymalnym, w tym bezpiecznym sposobem karmienia niemowląt i małych dzieci (pomijam oczywiście nieliczne przypadki stanowiące przeciwwskazanie do karmienia piersią).
Wzywajmy decydentów oraz osoby zaangażowane w pomoc humanitarną do realizacji międzynarodowych standardów opieki, w tym do zapewnienia poradnictwa laktacyjnego w czasie sytuacji kryzysowych [4].
- Przy odpowiednim wsparciu prawie wszystkie kobiety mogą karmić piersią swoje dzieci. Jednakże matki są często zaniepokojone ilością i jakością swojego mleka, a obawy te mogą się nasilać w czasie sytuacji kryzysowych z uwagi na związane z nimi mity. Dlatego należy zapewnić im wykwalifikowane wsparcie w zakresie karmienia piersią (szerzej [4). Odgrywa ono kluczową rolę w czasie sytuacji kryzysowych, wspierając kobiety w pokonywaniu wyzwań i skutecznym karmieniu piersią; może łagodzić skutki darowizn sztucznej żywności dla niemowląt i małych dzieci; ułatwia dostęp do mleka kobiecego dzieciom niekarmionym piersią i może zmniejszyć ryzyko, jakie ponoszą dzieci, które zależne od sztucznego mleka [4].
Obalajmy mity związane z karmieniem piersią, w tym mity dotyczące niemożności karmienia z uwagi na stres lub niedożywienie matki, a także równie niebezpieczne mity gloryfikujące karmienie sztuczne jako rzekomo „lepszy wybór” dla dziecka i sprowadzające karmienie naturalne tylko do jedynej dostępnej opcji dla biednych (tak niestety się działo w czasie kryzysu humanitarnego w Ukrainie w 2015 r. (zob. [14]). Właśnie sytuacje kryzysowe najdobitniej pokazują, że karmienie piersią jest najlepszą opcją dla każdego dziecka.
Materiały dotyczące wspierania karmienia piersią w sytuacjach kryzysowych można znaleźć zwłaszcza na następujących stronach:
- https://www.ennonline.net/ife (tu zwłaszcza: OG-IFE [12], infografika w kilku językach dotycząca wspierania wczesnego rozpoczynania karmienia piersią w sytuacjach kryzysowych – przewodnik dla pracowników ochrony zdrowia [15]; Operational Guidance on Breastfeeding Counselling in Emergencies [16], a dla mediów: Infant and Young Child Feeding in Emergencies. Information
for the media [9], How to write and talk about Infant & Young Child Feeding in Emergencies [2] i Background information for communications experts on Infant & Young Child feeding in Emergencies [7];
- https://www.nutritioncluster.net/nutrition-programmatic-and-technical-guidance (tu zwłaszcza ulotki dla matek/opiekunów „Karmienie dziecka w drodze” oraz ulotki dla osób udzielających wsparcia dotyczące karmienia niemowląt i małych dzieci – dostępne w języku angielskim, polskim, ukraińskim i rosyjskim; a także materiały komunikacyjne i ulotki dla społeczeństwa, w tym np. dotyczące metod zwiększania produkcji mleka, metody drip drop, kontaktu skóra do skóry)
- https://www.elacta.eu/news/breastfeeding-support-in-the-ukrainian-emergency/
- https://safelyfed.ca/home/safelyfed-europe/
- https://laktacja.org.pl/ (tu materiały, w tym dwujęzyczne – ukraińsko polskie, dla mam i personelu medycznego, m.in. karta monitorowania karmienia piersią [17], broszura w języku ukraińskim o karmieniu piersią [18] i plakat w języku ukraińskim z pozycjami do karmienia piersią [19]).
Zamiast podsumowania (można podawać dalej😊):
Warto wiedzieć i przekazywać dalej, że karmienie piersią w czasie wojny i innych sytuacji kryzysowych, takich jak naturalne kataklizmy i katastrofy, jest nie tylko możliwe, ale i bardzo ważne, ponieważ dosłownie ratuje życie i zdrowie dzieci, jak również ma priorytetowe znaczenie dla ochrony zdrowia i dobrego samopoczucia ich matek. Jest ono także dużo wygodniejsze (nie wspominając już, że tańsze…) od karmienia sztucznego, jak również ułatwia przemieszczanie się (podróżowanie z dzieckiem).
Żeby karmić piersią, nie potrzeba akcesoriów koniecznych do karmienia sztucznego, odpada problem ich dezynfekcji, jak również odpowiedniego, bezpiecznego przygotowania sztucznej mieszanki w proszku, do czego potrzebny jest dostęp do czystej wody i prądu.
Co do zasady wystarczy mama i dziecko.
Owszem, stres i trudne warunki mogą zakłócić karmienie, jednak z reguły jest to sytuacja tymczasowa i wbrew różnym mitom nie prowadzi ona do zaniku, czy „zepsucia” pokarmu u matki. Przecież kobiety karmiły piersią w czasie wojen i różnych kataklizmów… Ważne jest zwłaszcza, aby nie rozdzielać matki i dziecka oraz często przystawiać dziecko do piersi. Warto także zadbać o to, aby matka mogła napić się i zjeść oraz nakarmić swoje dziecko w możliwie najlepszych warunkach, a tam gdzie to jest potrzebne i możliwe, aby miała dostęp do profesjonalnej opieki laktacyjnej.
Karmienie piersią jest najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem karmienia dziecka, w tym zwłaszcza w czasie wojny lub innych sytuacji kryzysowych. Dlatego, jeżeli tylko jest to możliwe, należy dążyć do tego, aby dziecko, a zwłaszcza niemowlę w pierwszym półroczu życia, było w ten właśnie sposób karmione.
[Źródła na blogu Prawo i Laktacja, pod wpisem pt. „Znaczenie karmienia piersią w sytuacjach kryzysowych”] |
[* Dotyczy to matki karmiącej bezpośrednio piersią. Karmienie odciąganym mlekiem wymaga użycia akcesoriów do podania mleka, takich jak np. zalecany w czasie sytuacji kryzysowych kubeczek]
PDF z podsumowaniem do pobrania tutaj.
Pozdrawiam Was serdecznie!
Anna – Wasz prawnik laktacyjny
Wszystkie zdjęcia z Pixabay.
Wykaz skrótów:
– OG-IFE – Wytyczne Operacyjne dotyczące żywienia niemowląt i małych dzieci w sytuacjach kryzysowych, opracowane przez IFE Core Group; najnowsza wersja to Infant and Young Child Feeding in Emergencies. Operational Guidance for Emergency Relief Staff and Programme Managers, version 3.0 – October 2017, dostępna na http://www.ennonline.net/operationalguidance-v3-2017
– UNHCR – Agencja ONZ ds. Uchodźców, z przedstawicielstwem m.in. w Polsce (więcej info na https://www.unhcr.org/ , a odnośnie do Polski: https://www.unhcr.org/pl/ )
Źródła:
[1] elacta, Infant Nutrition During Acute Crisis Situations, https://www.elacta.eu/wp-content/uploads/2017/04/Handout-2016-1-EN-infant-nutrition-in-crisis.pdf
[2] IFE Core Group, How to write and talk about Infant & Young Child Feeding in Emergencies, https://www.ennonline.net/attachments/2781/IFE-Core-Group_IFE-Internal-Communications-Guidance_SHARE.pdf
[4] A CALL TO ACTION. BREASTFEEDING COUNSELLING IN EMERGENCIES, https://www.ennonline.net/attachments/4089/Breastfeeding-Counselling-in-Emergencies-Brief.pdf
[5] FEEDING YOUR BABY AS YOU TRAVEL, https://secureservercdn.net/50.62.88.87/b93.80f.myftpupload.com/wp-content/uploads/2022/02/TransitGuidelinesCOV-ENG.pdf
[6] D. B. Hipgrave, F. Assefa, A. Winoto, S. Sukotjo, Donated breastmilk substitutes and incidence of diarrhoea among infants and young children after the May 2006 earthquake in Yogyakarta and Central Java, Public Health Nutr. 2012 Feb;15(2):307-15, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21426621/
[7] Background information for communications experts on Infant & Young Child Feeding in Emergencies, https://www.ennonline.net/resources/bacgroundinfoiycf
[8] Karmienie niemowląt i małych dzieci: Najważniejsze informacje dla osób udzielających wparcia
(wersja polska), https://ta.nutritioncluster.net/sites/gtamcluster.com/files/2022-02/%5BPOLISH%5D%20IYCF-E_Key%20messages.pdf
[9] INFANT AND YOUNG CHILD FEEDING IN EMERGENCIES, INFORMATION FOR THE MEDIA, https://www.ennonline.net/attachments/2873/IFE-Media-Guide.pdf
[11] https://www.nutritioncluster.net/nutrition-programmatic-and-technical-guidance
[12] IFE Core Group, Infant and Young Child Feeding in Emergencies. Operational Guidance for Emergency Relief Staff and Programme Managers, version 3.0 – October 2017, http://www.ennonline.net/operationalguidance-v3-2017
[13] https://blogs.unicef.org/blog/combatting-breastfeeding-myths-in-ukraine/
[14] IFE Core Group, Ukraine Summary of Lessons Learned and Essential Documents on Infant and Young Child Feeding in Emergencies (IYCF-E), March 2022, https://www.humanitarianresponse.info/sites/www.humanitarianresponse.info/files/documents/files/ukraine_lessonse_learned_-_march_2022_final_v2.pdf
[15] https://www.ennonline.net/ifecoregroupinfographicseries
[16] ENN, IFE Core Group, Operational Guidance on Breastfeeding Counselling in Emergencies, July 2021, https://www.ennonline.net/attachments/4088/Operational-Guidance-on-Breastfeeding-Counselling-in-Emergencies.pdf
[17] https://laktacja.org.pl/dla-matek/
[18] https://www.laktacja.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/BFbooklet-2.pdf
[19] https://laktacja.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/latch_poster_UA_outlinesA2-1.pdf
Pozostałe źródła:
https://prawoilaktacja.pl/2022/03/1475.html
https://www.nutritioncluster.net/resources/iycf-e-joint-statement-ukraine
http://www.babymilkaction.org/wp-content/uploads/2022/03/IYCF_Joint-Statement-V2-06052022-EN.pdf
https://laktacja.org.pl/support-for-ukrainian-mothers/
https://www.elacta.eu/news/breastfeeding-support-in-the-ukrainian-emergency/
https://safelyfed.ca/home/safelyfed-europe/
Komentarze
Prześlij komentarz