IBFAN, Światowy Dzień Ochrony Karmienia Piersią i co ma do tego Kodeks WHO, czyli o tym jak w jednym wpisie łapię 3 sroki za ogon, a nawet więcej 😊

IBFAN, Światowy Dzień Ochrony Karmienia Piersią i co ma do tego Kodeks WHO, czyli o tym jak w jednym wpisie łapię 3 sroki za ogon, a nawet więcej 😊 (jeżeli chcecie się przekonać, czy się udało, czytajcie 😊)

Nie wiem czy, zauważyliście, ale jakiś czas temu pojawiło się na moim blogu logo IBFAN – międzynarodowej sieci grup i osób chroniących karmienie piersią, do której już jakiś czas należę jako prawnik zajmujący się ochroną karmienia naturalnego, zwłaszcza w kontekście agresywnego marketingu sztucznych mieszanek i butelek do karmienia niemowląt.

International Baby Food Action Network (IBFAN) jest siecią grup i osób działających na całym świecie na rzecz poprawy zdrowia i dobrostanu niemowląt i małych dzieci, ich matek i rodzin poprzez ochronę, promocję i wspieranie karmienia piersią oraz optymalnych praktyk żywienia niemowląt. IBFAN działa na rzecz uniwersalnej i pełnej implementacji Międzynarodowego Kodeksu Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece wraz z następującymi po nim rezolucjami (dalej Kodeks WHO). Jest laureatem nagrody Right Livelihood Award (RLA), powszechnie znanej jako „Alternatywna Nagroda Nobla”. Więcej o IBFAN możecie poczytać tutaj: https://prawoilaktacja.pl/p/ibfan.html

 

DLACZEGO ŚWIATOWY DZIEŃ OCHRONY KARMIENIA PIERSIĄ PRZYPADA NA 21 MAJA?

Bo właśnie w tym dniu został uchwalony Kodeks WHO😊. A 21 maja 2021 r. obchodzimy 40 ROCZNICĘ tego ważnego dla ochrony karmienia naturalnego wydarzenia.

Kodeks WHO został przyjęty 21 maja 1981 r. przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia (WHA), a Polska była jednym ze 118 państw, które głosowały za jego przyjęciem.

Co istotne, jest on systematycznie uzupełniany przez następujące po nim rezolucje WHA (a zatem nie ma obawy o jego aktualność w kontekście zmieniającej się rzeczywistości) i razem z tymi rezolucjami stanowi całość – minimum, jakie jest rekomendowane do zaimplementowania przez poszczególne państwa członkowskie.

• Treść Kodeksu i rezolucji dostępna jest na stronie WHO (http://www.who.int/nutrition/netcode/resolutions/en/ ). Więcej o nim napiszę wkrótce, a tymczasem zachęcam do przejrzenia krótkiego przewodnika po Kodeksie WHO, tj. publikacji pt. The International Code of Marketing of Breast-milk Substitutes: Frequently Asked Questions (2017 Update), Geneva, Switzerland, World Health Organization; 2017, http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254911/WHO-NMH-NHD-17.1-eng.pdf?ua=1 .

 

DLACZEGO KODEKS WHO JEST WAŻNY DLA KARMIENIA PIERSIĄ I CZY TYLKO DLA KARMIENIA PIERSIĄ?

Poprzez regulowanie marketingu produktów zastępujących mleko kobiece (takich jak np. mleko początkowe, mleko następne, mleko typu Junior) i butelek do karmienia niemowląt oraz smoczków do nich, Kodeks WHO chroni karmienie piersią, a szerzej – chroni także świadome decyzje rodziców dotyczące żywienia niemowląt i małych dzieci oraz zdrowie niemowląt i małych dzieci.

Celem Kodeksu WHO jest przyczynienie się do zapewnienia bezpiecznego i odpowiedniego żywienia niemowląt poprzez ochronę i promowanie karmienia piersią oraz poprzez zapewnienie właściwego używania – tam, gdzie jest to konieczne – produktów zastępujących mleko kobiece, w oparciu o odpowiednią informację, marketing i dystrybucję (art. 1 Kodeksu WHO).

Kodeks WHO nie zabrania więc sprzedaży tych produktów. Mają być one dostępne, gdy są potrzebne, ale nie mogą być promowane. Kodeks wskazuje, że biorąc pod uwagę szczególną wrażliwość niemowląt i ryzyko związane z niewłaściwymi praktykami żywieniowymi, zwykłe praktyki marketingowe są nieodpowiednie dla produktów zastępujących mleko kobiece [1]

Mówiąc wprost – nieokiełznany (czytaj: niezgodny z Kodeksem) marketing tych produktów szkodzi karmieniu piersią, jak również godzi w prawo rodziców do świadomych decyzji dotyczących żywienia niemowląt i małych dzieci. Piszę o tym szerzej np. tutaj: Krótko o marketingu żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz akcesoriów do karmienia niemowląt .

 

JAKIE ZNACZENIE MA KODEKS WHO W POLSCE?

Niestety – jako taki - nie stanowi on obowiązującego w Polsce prawa. Jedynie niektóre jego zapisy zostały wdrożone do prawa polskiego (zob. [2]) i nie wszystkie z nich opatrzone realnymi sankcjami, a jak pokazują badania zagraniczne i analiza marketingu żywności dla niemowląt i małych dzieci w Polsce, stanowi to istotną barierę przed przestrzeganiem zasad „odpowiedzialnego marketingu” przez producentów i sprzedawców tych kategorii produktów (zob. np. [3-5]). W związku z tym nie ma się co dziwić, że zapisy Kodeksu nie są w naszym kraju przestrzegane (zob. [5]).

Zainteresowanych odsyłam do lektury raportu z pierwszego w Polsce badania dotyczącego przestrzegania zapisów Kodeksu WHO w naszym kraju [5], nad którym jako prawnik miałam zaszczyt pracować, m.in. razem z prezeskami FPKP i prezeską Fundacji Bank Mleka Kobiecego.

Szkoda, że pomimo naprawdę dużego wysiłku wszystkich osób pracujących nad raportem, jego efekty sprowadzają się póki co chyba jedynie do - skądinąd sympatycznej i ważnej – konferencji [6] poświęconej prezentacji kluczowych wyników badań i dyskusji w ramach panelu z udziałem m.in. przedstawicielek Ministerstwa Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Polskiej Federacji Producentów Żywności i autorek raportu, w tym mojej skromnej osoby😊 (nagranie z konferencji można nadal obejrzeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=pG0B_VCpFVE , do czego gorąco zachęcam).

• Nie twierdzę, że praca poszła na marne, bo nie poszła (pozytywny efekt uboczny po mojej stronie jest np. taki, że jako ekspertka od przepisów prawa polskiego w zakresie marketingu żywności dla niemowląt i małych dzieci zmobilizowałam się wreszcie do porządnego zapoznania się z zapisami Kodeksu WHO, utwierdziłam w przekonaniu o słuszności zgłaszanego przeze mnie postulatu pełnego wdrożenia tego Kodeksu do regulacji polskiej i unijnej, zamierzam aktywnie działań w tym kierunku i w konsekwencji dołączyłam do IBFAN).

Ale czy cel projektu, w wyniku którego powstał raport, został osiągnięty, to znaczy, czy znajomość zasad Kodeksu wśród kadry medycznej wzrosła? Sądząc choćby po nadal powszechnie (żeby nie powiedzieć ochoczo) rozdawanych przez położne butelek do karmienia niemowląt w szkołach rodzenia [7]– nie wydaje mi się….

Druga, równie ważna sprawa – o ile nic się w międzyczasie nie zmieniło, z uzyskanych przeze mnie informacji wynika, że polski ustawodawca nie zamierza skorzystać z przysługującego mu prawa opcji, by rozszerzyć przyjętą w nowych rozporządzeniach unijnych ochronę karmienia naturalnego, poprzez jeszcze większe niż w tych rozporządzeniach ograniczenie (lub nawet całkowite zakazanie – piszę w nawiasie, bo nie śmiem nawet o tym marzyć😊) reklamy preparatów do początkowego żywienia niemowląt i żywności specjalnego przeznaczenia medycznego opracowanej w celu zaspokojenia potrzeb żywieniowych niemowląt (mówiąc potocznie, chodzi o mleko modyfikowane nr 1 i specjalistyczne preparaty mlekozastępcze dla niemowląt, takie jak np. specjalne preparaty dla alergików). Piszę o tym szerzej w artykule o nowych przepisach dotyczących marketingu mleka modyfikowanego, opublikowanym w KL 2021, nr 1, dostępnym tutaj: http://kwartalnik-laktacyjny.pl/kwartalnik-laktacyjny-4-2020-2/  .

Dla mnie jest to niezrozumiałe… zwłaszcza wobec wyników raportu, o którym wspominam powyżej (dodam, że mocno „lobbowanym” przeze mnie postulatem w ramach raportu było pełne wdrożenie zapisów Kodeksu WHO do prawa polskiego i ostatecznie postulat ten został przez zespół przyjęty we wnioskach i zaleceniach raportu )…. Badanie objęte raportem było realizowane w ramach Narodowego Programu Zdrowia, a MZ był jednym z patronów honorowych wspomnianej wyżej konferencji…. Po co to wszystko w takim razie? Czyżby lobby producentów sztucznej żywności było aż tak silne w Polsce? Bo niewiedzą już się w MZ zasłaniać nie mogą – w końcu MZ ewidentnie wiedziało o raporcie (widnieje nawet na jego okładce😊), jego przedstawiciele uczestniczyli w konferencji, itp. itd.

 

NO DOBRZE, A CO TO WSZYSTKO MA WSPÓLNEGO ZE MNĄ?

Każdy kto obserwuje mój profil lub bloga, wie, że ma (zresztą wynika to już z powyższej, nieco chaotycznej wypowiedzi)😊. Odsyłam więc tam szerzej. A w tym miejscu zdradzę tylko co nieco z planów na przyszłość😊.

• W związku z działaniem na rzecz pełnego wdrożenia Kodeksu WHO przez Polskę, na początek zamierzam rozpocząć cykl informacyjno-edukacyjny w postaci krótkich (no dobra, mniej lub bardziej krótkich😊) postów na blogu, czy wpisów na fb, dotyczący Kodeksu WHO i jego relacji do prawa polskiego.
• Przygotowuję również pismo do MZ dotyczące potrzeby skorzystania ze wspomnianego wyżej prawa opcji przez Polskę (będę zbierać podpisy osób i organizacji chętnych do poparcia tej inicjatywy, także śledźcie bloga lub mój profil na fb, będę informować😊).
• Wlecze się za mną także od dawna pomysł live’a z zakresu marketingu sztucznych mieszanek, bardziej w kierunku polskiej regulacji prawnej (bo ona jakby nie było obowiązuje i warto ją znać) i tego, co my, jako osoby, które mają prawo do rzetelnych informacji o żywieniu niemowląt i małych dzieci, możemy zrobić w tym obszarze. Taki możliwie krótki przewodnik na początek. Dajcie znać w komentarzach, czy bylibyście zainteresowani😊.
• Z większych planów, to marzy mi się ogólnopolski stały monitoring przestrzegania zapisów Kodeksu WHO w naszym państwie i przestrzegania przepisów krajowych. Ale to wymaga pracy wielu osób i organizacji, więc na razie pozostaje w sferze marzeń…

Pozdrawiam i zapraszam do śledzenia kolejnych wpisów w temacie 😊.

Anna - Wasz prawnik laktacyjny

 

PS. No to jak, udało mi się złapać te 3 sroki, czy nie? Ja się doliczyłam co najmniej 5 😊

 

Pozostałe źródła:

[1] The international code of marketing of breast-milk substitutes: frequently asked questions on the roles and responsibilities of health workers. Geneva: World Health Organization; 2020

[2] A. Koronkiewicz-Wiórek, Kodeks WHO a prawo polskie. Wybrane kwestie w związku z prawną analizą wyników „Raportu z badania zgodności marketingu produktów dla niemowląt i małych dzieci w Polsce z Międzynarodowym Kodeksem Produktów Zastępujących Mleko Kobiece i kolejnymi rezolucjami WHA”, Kwartalnik Laktacyjny 2020, nr 1, http://kwartalnik-laktacyjny.pl/kwartalnik-laktacyjny-1-2020/

[3] International Baby Food Action Network, International Code Documentation Centre, Code Essentials 2, Guidelines for Policy Makers on Implementing the International Code of Marketing of Breastmilk Substitutes and subsequent WHA resolutions, Second Edition, ICDC Penang, Malaysia, February 2018

[4] N.C. Rollins, et.al., Why invest, and what it will take to improve breastfeeding practices?, Lancet 2016, Jan 30;387(10017), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26869576/

[5] A. Wesołowska, A. Aleksandrowicz, B. Baranowska (red.), Raport z badania zgodności marketingu produktów dla niemowląt i małych dzieci w Polsce z Międzynarodowym Kodeksem Produktów Zastępujących Mleko Kobiece i kolejnymi rezolucjami WHA, Warszawa 2019, ISBN 978-83-7637-482-6, http://bankmleka.pl/136-raport-z-badania-zgodnosci-marketingu-produktow-dla-niemowlat-i-malych-dzieci-w-polsce-z-miedzynarodowym-kodeksem-produktow-zast.html

[6] Konferencja pt. „Analiza marketingu żywności dla niemowląt w trosce o ochronę karmienia piersią w Polsce – wyniki pierwszego w Polsce badania z wykorzystaniem narzędzia NETCODE” , Warszawa, 15.11.2019 r.

[7] Na ten temat zob. wpis https://prawoilaktacja.pl/2021/04/czy-zakaz-rozdawania-butelek-do-karmienia-niemowlat-uderza-w-prawo-kobiet-do-decydowania-o-sposobie-karmienia-swojego-dziecka.html